Τη δημοσίευση του Προκλητικές αλλαγές – Το βιβλίο μου για τη σχέση μεταξύ της ιεραρχίας των αποβλήτων και της κυκλικής οικονομίας – μου έδωσε πολλές νέες εμπειρίες. Μέσα σε λίγους μήνες έλαβα ενδιαφέρουσες προσκλήσεις για διάλεξη και παρουσία σε εργαστήρια και συνέδρια στη Στοκχόλμη, τη Βηρυτό, το Γιοχάνεσμπουργκ και την Κουάλα Λουμπούρ. Αυτές οι ευκαιρίες με δίδαξαν ότι, ακόμη και μετά από πολλά χρόνια σκέψης και γραφής για τα απόβλητα και την ανακύκλωση, δεν είναι ποτέ αργά για να μάθει και να ακονίσει τις παλιές γνώσεις.
Ταξιδεύοντας στον πλανήτη, είδα από πρώτο χέρι τις διαφορές στην πρακτική διαχείρισης των αποβλήτων σε διάφορες χώρες. Ωστόσο, με εντυπωσίασε επίσης το πόσο διαφορετικές χώρες έχουν. Περισσότερο στο σημείο, συνειδητοποίησα πόσο μπορούμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλον και πόσο σημαντική είναι η ανταλλαγή γνώσεων να μας εξουσιοδοτήσουμε να ανταποκριθούμε στις παγκόσμιες περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.
Ένας κόσμος διαφοράς;
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου στη Σουηδία, ο Ragn πωλεί ομάδα έπεισε ένα μικτό κοινό των βουλευτών, των δημόσιων υπαλλήλων, των επιχειρηματιών και εμένα ότι η τρέχουσα ορολογία των αποβλήτων μας εμποδίζει τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία. Κατά τη γνώμη τους, η ιεραρχία των αποβλήτων πρέπει να μετατραπεί σε μια συνεκτική ιεραρχία πόρων, αλλάζοντας τον όρο «απόβλητα». Ως εκ τούτου, η νέα νομοθεσία για τα απόβλητα θα πρέπει να επικεντρωθεί στη διαχείριση των πρωτογενών και δευτερογενών πρώτων υλών.
Συμφώνησα, και μάλιστα, η διαχείριση της αλυσίδας πόρων μπορεί να είναι ένας κατάλληλος τρόπος για να πλαισιώσετε το ζήτημα. Ωστόσο, εξήγησα ότι η πρόληψη – δηλαδή η μείωση της κατανάλωσης μαζί με την επαναχρησιμοποίηση και την επέκταση των χρόνων ζωής των προϊόντων και των υλικών – πρέπει να παραμείνει στην κορυφή της σειράς προτιμήσεων, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε αλλαγή στην ορολογία. Ακόμα, η νομική έννοια των αποβλήτων πρέπει να αλλάξει και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα κριτήρια του πρώτου και του νέου Ευρωπαίου στο τέλος της απόρριψης Οδηγία για τα απόβλητα δεν είναι ανθεκτικά στο μέλλον για την κυκλική οικονομία.
Στο Λίβανο, ένας νέος νόμος για τα απόβλητα είχε τεθεί σε ισχύ λίγο πριν παρακολουθήσω ένα εργαστήριο για τη νομοθεσία για τα απόβλητα – αν και ο υπουργός που ήταν υπεύθυνος για περιβαλλοντικά θέματα διαβεβαίωσε τους περιπετειώδεις επισκέπτες ότι η νέα πράξη προσέφερε επαρκή περιθώρια για περαιτέρω προσαρμογές. Ενώ ορισμένοι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής έδειξαν σίγουρα μια πραγματική επιθυμία να ενισχυθεί η νομοθεσία σύμφωνα με την ιεραρχία των αποβλήτων, ταυτόχρονα εξήγησαν ότι ο δρόμος προς μια κυκλική οικονομία αντιμετωπίζεται με πολλά εμπόδια.
Ένας συμμετέχων στο εργαστήριο είπε στους άλλους ευρωπαίους ομιλητές και εγώ ότι το σύστημα και η δομή της ιεραρχίας των αποβλήτων δεν μπορούσαν να αντιγραφούν στο Λίβανο λόγω των μεγάλων διαφορών μεταξύ των μεσογειακών χωρών και της Δυτικής Ευρώπης. Κατά τη γνώμη τους, το οικονομικό δυναμικό, οι τεχνικές γνώσεις και η νοοτροπία της κοινωνίας πρέπει να βρίσκονται στο επίπεδο των ανεπτυγμένων χωρών προκειμένου να εφαρμοστούν η ιεραρχία των αποβλήτων και η κυκλική οικονομία. Είναι σίγουρα αλήθεια ότι ο Λίβανος έχει πιεστικά ζητήματα βασικών υποδομών αποβλήτων, όπως οι χώροι καύσης χώρων υγειονομικής ταφής, τα οποία πρώτα απαιτούν δράση.
Στη Νότια Αφρική, η IWMSA (Ινστιτούτο Διαχείρισης Αποβλήτων για τη Νότια Αφρική) έκανε «την εφαρμογή της ιεραρχίας των αποβλήτων» το κορυφαίο θέμα της 24ης διετής διάσκεψης αποβλήτων. Το προσωπικό της IWMSA μου ζήτησε να δώσω μια εναρκτήρια διεύθυνση για το πώς η σκάλα του Lansink δείχνει την κατεύθυνση προς μια κυκλική οικονομία σε τεράστια, κυρίως παρθένο Νότια Αφρική. Κατά τη διάρκεια των ανεπίσημων συναντήσεων και των συνομιλιών, έμαθα πολλά για την κατάσταση της χώρας και τις προσπάθειες που καταβάλλονται για την πιο βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγάλων πόλεων και των αγροτικών περιοχών, με τους πρώτους μπροστά, αλλά ένα ταξίδι στα αξιοθέατα μέσω του Γιοχάνεσμπουργκ κατέστησε σαφές ότι πολλά μπορούν και πρέπει να γίνουν εκεί, ειδικά στους δήμους.
Η ανταλλαγή γνώσεων σε δράση, καθώς ο Ad Lansink υπογράφει ένα αντίγραφο των προκλητικών αλλαγών στο Wastecon 2018 στο Γιοχάνεσμπουργκ. Φωτογραφία: Sophie Van Kempen.
Οι γρήγορες νίκες προς έναν βιώσιμο κόσμο μπορεί να είναι πάρα πολύ για να ρωτήσετε, αλλά γενικά η επιθυμία για αλλαγή είναι πιθανώς ισχυρότερη στην Αφρική και στην Ασία από ό, τι στην Ευρώπη. Η παλιά ήπειρος έχει τα χέρια της και το κεφάλι της διατηρώντας την ενότητα σε μια σειρά τομέων πολιτικής: μετανάστευση, χρηματοδότηση, ενέργεια, κλίμα καθώς και την κυκλική οικονομία. Στο Γιοχάνεσμπουργκ και την Κουάλα Λουμπούρ βρήκα ένα αίσθημα ομοφωνίας: ένας χρήσιμος οδηγός για ένα βιώσιμο μέλλον, τόσο από την άποψη της περιβαλλοντικής όσο και της κοινωνικής βιωσιμότητας.
Συνεχίστε στον κόσμο
Από το Γιοχάνεσμπουργκ ταξίδεψα στο Παγκόσμιο Συνέδριο Iswa 2018 στην Κουάλα Λουμπούρ για να λάβει το αξιότιμο βραβείο δημοσίευσης ISWA 2018 για Προκλητικές αλλαγές. Κατά τη διάρκεια των συνεδριών και των εργαστηρίων της Ολομέλεια συζητήθηκε η συνάφεια της κυκλικότητας. Στους διαδρόμους του Κογκρέσου, το βιβλίο μου παρείχε ένα καλό σημείο εκκίνησης για συναρπαστικές συζητήσεις σε παγκόσμιους τομείς έντασης: την απόσταση μεταξύ εθνικοποίησης και παγκοσμιοποίησης, την επιλογή μεταξύ της κυβέρνησης και της ελεύθερης αγοράς, τη μετάβαση από τη διαχείριση των αποβλήτων προς μια κυκλική οικονομία και τις διαφορές μεταξύ υλικών και άρωμα αξιών.
Αυτά τα θέματα μας παρουσιάζουν ερωτήσεις που είναι δύσκολο να απαντηθούν. Ωστόσο, η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών μπορεί όχι μόνο να αποφέρει ανακούφιση από κοινές ανησυχίες, αλλά και να προσφέρει καλές ευκαιρίες για να προχωρήσουμε στον προκλητικό τομέα της δημιουργίας αξίας. Τα ταξίδια μου στο Λίβανο, τη Νότια Αφρική και τη Μαλαισία με οδήγησαν να αναλογιστούμε για το τι έχουν οι διάφορες χώρες, καθώς και οι διαφορές τους και οι εμπειρίες μου μου έχουν διδάξει πολλά μαθήματα.
Πρώτα απ ‘όλα, είναι κεντρικά σημαντικό να θυμόμαστε τη σαφή, παγκόσμια σύνδεση μεταξύ της διαχείρισης των αποβλήτων και της πολιτικής για το κλίμα λόγω του μεγάλου ενεργειακού περιεχομένου πολλών υλικών δευτερογενών πόρων (αλουμίνιο, χάλυβα, σκυρόδεμα και ακόμη και πλαστικά) και επίσης λόγω απώλειας ενέργειας κατά την παραγωγή πρωτογενών υλικών. Αυτό σημαίνει ότι η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση συμβάλλουν στη μείωση της μείωσης του CO2 εκπομπές.
Πρέπει επίσης να θυμηθούμε την ανάγκη για μια σταδιακή μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία. Από οικονομική, οικονομική και τεχνολογική άποψη, οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν μεγάλο προβάδισμα σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και αυτό το μειονέκτημα δεν μπορεί απλώς να αποκατασταθεί μέσα σε μερικά χρόνια. Επιπλέον, ακόμη και οι χώρες με ισχυρές οικονομίες χρειάζονται χρόνο για να κάνουν περίπλοκες μεταβάσεις. Επομένως, πρέπει να δεχτούμε ότι διαφορετικές χώρες θα έχουν διαφορετικές ταχύτητες μετάβασης, ανάλογα με τις αλυσίδες προϊόντων τους, τις περιοχές παραγωγής και τα επίπεδα κατανάλωσης και ανακύκλωσης.
Η ανταλλαγή γνώσεων μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή διασταυρωμένων καλωδίων όταν πρόκειται για παγκόσμια βιωσιμότητα. Φωτογραφία: Ad Lansink.
Οι αδιαμφισβήτητες διαφορές μεταξύ των χωρών σε διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης διαδραματίζουν επίσης έναν άλλο, πιο κοινωνικά καθορισμένο ρόλο. Βλέπουμε τις οικονομίες που επηρεάζονται τόσο από τις πολιτικές διαστάσεις του εθνικισμού όσο και από την επιρροή της αύξησης της παγκοσμιοποίησης, με μια αλληλεπίδραση αντιτιθέμενων δυνάμεων όπως η προστασία του εμπορίου έναντι της πολιτικής της ελεύθερης αγοράς (π.χ. οι εισαγωγικοί περιορισμοί της Κίνας) ή από τις απρόβλεπτες συνέπειες των κινήσεων διαχωρισμού (π.χ. Brexit).
Σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις αγωνίζονται για την εφαρμογή μέσων χρηματοοικονομικής πολιτικής και την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του CO2 τιμολόγηση. Ενώ οι φόροι είναι σχεδόν τόσο παλιοί όσο η κοινωνία, η βάση και η δομή των φόρων οδηγούν πάντα στη συζήτηση. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση των φορολογικών χρημάτων για συγκεκριμένους σκοπούς, όπως η βελτίωση της ρύπανσης του αέρα και του εδάφους ή η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, η αντιμετώπιση του κόστους μετάβασης είναι ένα δύσκολο έργο λόγω της διαφοράς μεταξύ των αρχών της ικανότητας, της αναλογικότητας και της περιβαλλοντικής βλάβης. Λόγω της παγκόσμιας φύσης της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων που διασταυρώνονται στα σύνορα της ρύπανσης του αέρα και των υδάτων, είναι απαραίτητη η διεθνής εναρμόνιση ορισμένων περιβαλλοντικών φόρων.
Τέλος, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα της σύγχρονης ανθρώπινης νοοτροπίας: την ανάγκη για ελευθερία επιλογής, ευημερία και αρκετά χρήματα, παράλληλα με μειωμένο ενδιαφέρον για άλλες απαραίτητες αξίες. Οι πληθυσμοί δείχνουν χαμηλή υποστήριξη για τη βιοποικιλότητα, αλλά υπάρχει μια ευρεία επιθυμία να κάνουν μεγάλα ταξίδια. Η θρησκευτικότητα μειώνεται – τουλάχιστον στην Ευρώπη – ενώ οι καταναλωτές αναμένουν άμεση εξυπηρέτηση σε όλους τους τομείς της ζωής. Η καθολική λατρεία αντικαθίσταται από την υπηρεσία των επιθυμιών κάποιου.
Με μια ενοποιημένη προσέγγιση στην ανταλλαγή γνώσεων, είναι δυνατόν να αναπτυχθούν λύσεις σε όλους τους τομείς της έντασης, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά πολύ πέρα. Ως εκ τούτου, η ένστασή μου είναι για ισχυρή διεθνή συνεργασία για τη συνεπή πολιτική για το κλίμα σε σχέση με την κυκλική οικονομία, μια δικαιότερη κατανομή του πλούτου και της ευημερίας σύμφωνα με τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και την εναρμόνιση των φόρων.
Δεδομένης της πιεστικής αναγκαιότητας της επίτευξης τόσο της περιβαλλοντικής όσο και της κοινωνικής βιωσιμότητας, καθώς και των αποτελεσμάτων της πολιτικής για το κλίμα, είναι επιτακτική ανάγκη να συνεργαστούμε για την ανάπτυξη λύσεων τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Προτεινόμενη εικόνα: Sophie van Kempen.
